Bến phà Xuân Sơn - Phong Nha

Bến phà Xuân Sơn - Phong Nha

Trên tuyến Đường 15 từ Tân Đức (Tuyên Hóa) đến Bến Quang (Vĩnh Linh) dài 285  km có 03 bến phà: Bến phà Xuân Sơn (Bố Trạch); bến phà Long Đại (Quảng Ninh)  và bến phà Thác Cóc (Lệ Thủy), với 39 cầu cống và 37 ngầm qua khe suối.

 Các trọng điểm bến phà này, thường xuyên bị giặc Mỹ đánh phá ác liệt, nhưng  có thể nói, bến phà Xuân Sơn là khu vực bị chúng tập trung đánh phá ác  liệt nhất. Đây là điểm vượt của các tuyến Đường 15, 12 và Đường 20 Quyết  Thắng.

 Bến phà Xuân Sơn được xây dựng tại bến đò Xuân Sơn ngay khi Đường 15 được  khởi công xây dựng. Lực lượng tham gia xây dựng và bảo vệ bến phà đầu tiên  do Ty Giao thông Quảng Bình quản lý. Đến ngày 19 tháng 12 năm 1966 lực  lượng này do đại đội 16 cầu phà thuộc binh trạm 14 phụ trách.

Đại đội 16 cầu phà lúc đầu chỉ có 30 người, sau đó tăng biên chế lên 125  người, do đồng chí Hòa, đại đội trưởng và đồng chí Trần Quốc Đấu, chính trị  viên chỉ huy.

Phương tiện hoạt động ở đây gồm phao cầu và 02 ca nô. Thường, chủ yếu các  hoạt động lắp ráp cầu phao tiến hành vào ban đêm. Từ 4 giờ sáng các chiến  sỹ đã tháo gỡ cầu phao, cho ca nô chở vào cất dấu ở động Phong Nha. Đêm  đầu tiên bắc cầu xong, có 1.200 xe vượt sông, đêm thứ 2 có gần 2.000 xe  vượt sông.

Khi tuyến Đường 20 khởi công và thông tuyến, bến phà Xuân Sơn càng có vai  trò quan trọng. Nó không những đưa chuyển xe qua Đường 15 lên Đường 12A  vượt khẩu, mà còn đưa chuyển xe qua Đường 20 vượt khẩu qua tỉnh Khăm Muộn  (Lào). Vì vậy bến phà Xuân Sơn càng bị giặc Mỹ tập trung đánh phá liên tục  ngày đêm để ngăn chặn, chúng thường xuyên cho máy bay oanh tạc dữ dội, thả  xuống khu vực Xuân Sơn - Phong Nha, đặc biệt là ở bến phà đủ các loại bom  phá, bom sát thương, có cả bom từ trường; dày đặc trên sông.

Để đảm bảo cho xe chạy vượt sông kịp thời đáp ứng nhu cầu của tiền tuyến,  bộ đội công binh, binh trạm 14 và nhân dân địa phương đã tổ chức mở thêm  hai bến phà mới: Phà B và phà Nguyễn Văn Trỗi (thuộc khu vực Phong Nha -  Xuân Sơn).

Bến phà B cách bến phà Xuân Sơn khoảng 3km về phía thượng nguồn được lực  lượng bộ đội công binh đại đội 2, đại đội 4 và thanh niên xung phong còn  đặt tên là "Phà tránh". Phà Nguyễn Văn Trỗi nằm bên lèn Mù U cách phà Xuân  Sơn 1 km về phía hạ nguồn. Khu vực từ bến phà Xuân Sơn

Đến thôn Phong Nha  có một hệ thống hang lèn được sử dụng và cải tạo bảo đảm an toàn đến mức  tối đa về người và của: Như Hang Rục, Hang Eo, Hang Diêm, Hang Hà Lời và  đặc biệt là hang Phong Nha. Hang Phong Nha rộng rãi và kiên cố, là nơi quan  trọng nhất, lý tưởng nhất cho việc cất dấu ca nô, phà an toàn sau mỗi đêm  hoạt động ở bến.

Sau một thời gian địch phát hiện được, chúng đã ném bom và bắn tên lửa  vào cửa hang, làm sạt lở một góc cửa hang, nhưng ca nô và phà vẫn đảm bảo  an toàn.

Vận hành được phà, ca nô vào ra hang để địch khỏi phát hiện là một việc làm  hàng ngày, cực kỳ vất vả, đã có nhiều chiến sỹ bị thương và hy sinh. Có  lần chúng đánh vào cửa hang làm chết trên 40 người, nhưng phà, ca nô vẫn  được an toàn.

Để bảo vệ cho các đơn vị làm nhiệm vụ ở bến phà bảo đảm thông phà, thông  tuyến, nhiều đơn vị bộ đội phòng không, dân quân, bộ đội địa phương đã bám  trụ trận địa ở đây, kiên cường, dũng cảm chiến đấu và đã bắn rơi nhiều  máy bay giặc Mỹ.

Nhiều lượt cán bộ, chiến sỹ, bộ đội, thanh niên xung phong đã anh dũng  chiến đấu, chịu đựng gian khổ, chấp nhận hy sinh để đảm bảo cho phà, cho xe  an toàn, kịp thời băng đường vượt khẩu chi viện cho tiền tuyến.

Rất nhiều gương chiến đấu vô cùng dũng cảm và sáng tạo xuất hiện ở trọng  điểm này. Các đơn vị thuộc trung đoàn 218 bộ đội cao xạ anh dũng đã phối  hợp hiệp đồng chiến đấu với các đơn vị khác bắn rơi 05 máy bay Mỹ và bắt  sống tại chỗ 03 giặc lái.

Đồng chí Nguyễn Thế Chơn phá bom từ trường, đồng chí Trần Tường bị thương  ở bụng vẫn lái ca nô cập bến an toàn. Đồng chí Hoàng Văn Chảy và Phan Bội  Châu, hai kỹ sư công binh đã hy sinh dũng cảm khi làm nhiệm vụ phá bom từ  trường. Đặc biệt là 70 thanh niên xung phong của đại đội 4 thanh niên xung  phong đã ngã xuống góp phần đảm bảo sự sống cho bến phà Xuân Sơn, tạo sự  bất tử cùng tên tuổi và chiến công của người chiến sỹ