Đường Hồ Chí Minh ở Phong Nha Quảng Bình

Đường Hồ Chí Minh ở Phong Nha Quảng Bình

Khi hiệp định Giơ-ne-vơ sắp ký kết, đế quốc Mỹ đưa Ngô Đình Diệm về nhằm  thay thế Bảo Đại, thực hiện âm mưu áp đặt chế độ thực dân kiểu mới ở Đông  Dương.

Từ cuối năm 1954 đến năm 1959 ở miền Nam, Mỹ - Diệm tiến hành những chiến  dịch "Tố cộng", "Diệt cộng" và tiếp đó là Luật 10-59, công khai kìm kẹp nhân  dân, tàn sát dã man những người yêu nước.

Trong bối cảnh đó "Đường dây giao liên Nam - Bắc" được hình thành trong  kháng chiến chống Pháp không thể đáp ứng được kịp thời nhu cầu ngày càng  lớn của cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, đối chọi với cường quốc đế quốc Mỹ và  bè lũ tay sai.

Ngày 19 tháng 05 năm 1959, theo Quyết định của Tổng quân ủy Trung ương,  gần 500 cán bộ chiến sỹ được tuyển chọn từ các sư đoàn miền Nam tập kết,  tổ chức thành tiểu đoàn 301 làm nhiệm vụ "Mở đường Trường Sơn".

Qua năm tháng hình thành và phát triển tuyến chi viện đã có các tên:  "Đường 559", "Đường Trường Sơn", "Đường mòn Hồ Chí Minh". Đến nay, con  đường được ấn định vào lịch sử bằng tên gọi Đường Hồ Chí Minh.

Con đường chiến lược mang tên Bác có ba nhiệm vụ lịch sử trọng tâm:

• Là tuyến vận tải quân sự chiến lược cho chiến trường ba nước ở phần phía  Nam bán đảo Đông Dương (Miền Nam Việt Nam; Trung, Hạ lào; Đông Bắc  Căm-Pu-Chia).
• Là một hướng chiến trường quan trọng, phối hợp chiến đấu giữa ba nước,  với khẩu hiệu "Đánh địch mà đi, mở đường mà tiến".
• Là một căn cứ hậu cần chiến lược rộng lớn, vững chắc cho các chiến  trường ba nước.

Từ ba nhiệm vụ trọng tâm đó, nhiệm vụ của từng thời kỳ cũng có khác nhau:

• Từ năm 1959 đến năm 1961, để kiên trì giữ gìn thiện chí, thi hành hiệp  định Giơ-ne-vơ, thực hiện nghiêm chỉnh chủ trương của Đảng, tuyến 559 chủ  yếu đi bộ làm nhiệm vụ giao liên, đưa đón cán bộ làm chuyển văn kiện vào ra  Bắc - Nam, sau đó vận chuyển gùi thồ một ít vũ khí nhẹ cho chiến trường  gần, do tiểu đoàn 301 thực hiện theo phương châm: "Đi không dấu, nấu không  khói, nói không tiếng” Lúc đó trạm điều phối đóng ở Khe Ho, Tây Vĩnh Linh  nay thuộc tỉnh Quảng Trị.
• Từ năm 1961 có chủ trương của Trung ương Đảng (của ta và nước bạn Lào) phối hợp giải phóng một số điểm ở Đường 9 trên đất Lào, đồng thời bạn cho ta  mở đường vận chuyển cơ giới phía Tây Trường Sơn. Và cầu đường là hạ tầng cơ  sở quyết định cho vận tải bằng cơ giới. Từ đó, hệ thống Đường Hồ Chí Minh đã từng bước phát triển đến đỉnh cao, thành một mạng lưới liên hoàn vững  chắc gồm nhiều trục dọc trục ngang nối Đông Tây Trường Sơn, tỏa ra khắp  chiến trường với tổng chiều dài 16.790 km đường bộ, 1.500 km ống xăng dầu,  2.500 km đường giao liên, 1.200 km đường biển, đường hàng không.

Ngoài ra hệ thống các kho hàng, kho xăng dầu, chỉ huy sở, các cấp, các  xưởng quân khí, các quân y viện, các điểm tập kết quân và các quân binh  chủng v.v... đều được xây dựng trên các địa bàn an toàn và thích hợp để  sẵn sàng hợp đồng chiến đấu và phối hợp kịp thời trên các nhiệm vụ nhằm  tập hợp chi viện sức người sức của cho tuyền tuyến.

Trải qua 16 năm thăng trầm, các lực lượng trên các tuyến đường đã bền bỉ  kiên trì chiến đấu, dũng cảm mưu trí, chịu đựng gian khổ hy sinh. Với tinh  thần tất cả vì Miền Nam ruột thịt, vì Trị Thiên thân yêu, vì bạn bè quốc  tế thủy chung, các binh chủng vận tải, công binh, phòng không, bộ binh,  thông tin, lực lượng thanh niên xung phong và nhân dân địa phương đã hợp  đồng chiến đấu, tấn công vào cuộc "Chiến tranh ngăn chặn" trên không, dưới  đất, hóa học, điện tử v.v... của đế quốc Mỹ.

Tuyến Đường Hồ Chí Minh đã từng bước hoàn thành nhiệm vụ của mình trong các  thời kỳ cách mạng miền Nam.

Tuyến Đường Hồ Chí Minh đã phục vụ vận chuyển trên 1 triệu tấn vũ khí,  đạn dược, xăng dầu, thuốc men, đưa đón trên bốn triệu lượt bộ đội, cán bộ,  thương binh vào ra, bắn rơi 2.451 máy bay các loại, tiêu diệt bắt sống hàng  vạn bộ binh đối phương; cùng với bạn giải phóng một số tỉnh Trung, Hạ Lào;  đặc biệt là đường 9 Nam Lào, chiến dịch Đông Hà - Quảng Trị, chiến dịch  Huế, Buôn Mê Thuột, tổng tiến công mùa Xuân năm 1975. Các lực lượng trên  tuyến Đường Hồ Chí Minh đã đáp ứng đầy đủ vũ khí, đạn dược, lương thực,  đã thực hiện thần tốc hành quân cơ giới từng quân đoàn, sư đoàn, binh  chủng kỹ thuật, vượt thời gian đến đích quy định.

Trong hệ thống Đường Hồ Chí Minh, Đường Hồ Chí Minh trên đất Quảng Bình giữ, vị trí trọng yếu trong hệ thống toàn  tuyến đường và tập trung nhiều tuyến đường huyết mạch, là nút chiến lược  về giao thông vận tải chi viện cho tiền tuyến, đúng như Đại tướng Võ Nguyên  Giáp nói: "Quảng Bình phải có nhiều đường cho chủ động, kẻo địa hình như  vậy dễ bị tắc nghẽn".

Quảng Bình là "cửa ngõ" là địa bàn xung yếu của toàn bộ hệ thống Đường Hồ Chí Minh trước khi vào Nam, tập trung những tuyến đường với những cửa khẩu  quan trọng chuyển tải từ miền Bắc hậu phương chi viện cho tiền tuyến, cho  các chiến trường.

Quảng Bình có 03 tuyến đường bộ dọc (Quốc lộ 1A - 122km) Đường 15 từ  Tân Đức (Tuyên Hóa) đến Bến Quang (Vĩnh Linh) và đường từ Khe Gát (Bố Trạch)  đến A Lưới (Thừa Thiên); có 04 tuyến đường Đông Tây: Đường 12A, Đường 20  quyết thắng, Đường 10 và Đường 16. Để hỗ trợ cho các đường chính nhiều đường phụ được mở thêm như Đường 22A, 22B, Đường Ba Trại, Đường Nguyễn Văn  Trỗi, Đường Nam Khe, Đường 12B v.v... 

Vận tải đường biển ở Quảng Bình cũng đóng vai trò hết sức quan trọng. Cảng  Thanh Khê (Bố Trạch) là điểm mở đầu vận tải biển chuyển hàng vào Nam, là  địa chỉ đỏ của Đường Hồ Chí Minh trên biển. Tháng 07 năm 1959, tiểu đoàn 601 vận chuyển được thành lập ở Thanh Khê, với danh nghĩa “Tập đoàn đánh cá”. Ngay  sau khi thành lập tiểu đoàn 601 đã tổ chức những đợt vận tải bằng thuyền  buồm chở vũ khí vào cho Bộ Tư lệnh Hải quân Liên khu V ở Hải Vân. Ngoài  vận tải biển của bộ đội chủ lực, các địa phương ở Quảng Bình cũng đã tổ  chức nhiều đơn vị vận tải biển của dân quân, vận tải khối lượng hàng hóa  không nhỏ vào chiến trường, bằng nhiều chiến dịch vận tải biển, trong đó  đặc biệt đáng nhớ là chiến dịch Hòn La (VT5).

Các tuyến đường sông, đường không, đường ống xăng dầu, tuyến đường thông tin, tuyến giao liên cũng góp phần không nhỏ vào nhiệm vụ chiến lược  của tuyến Đường Hồ Chí Minh. Báo Le monde của Pháp ngày 31 tháng 03 năm 1971  đã viết: "Chỉ khoảng đường chim bay trên 100 km giữa đèo Mụ Giạ đến vĩ  tuyến 17, tổng số các con đường đã lên tới năm ngàn cây số... Kể từ đèo Mụ  Giạ là đầu tuyến đường quan trọng của hệ thống giao thông xe cộ".

Quảng Bình là một nút chiến lược về giao thông vận tải, chi viện cho mặt  trận suốt cả cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Quảng Bình còn trung tâm của Sở chỉ huy của đoàn 559 trong nhiều thời kỳ,  trung tâm hậu cần dự trữ vật tư chiến lược cho các chiến trường, trung  tâm sửa chữa kỹ thuật, trung tâm an dưỡng điều trị thương bệnh binh,  trung tâm hợp đồng chiến đấu quân dân, trung tâm hợp đồng sử dụng các quân  binh chủng hợp thành vì sự sống còn đường quyết thắng giặc Mỹ xâm lược; là  trung tâm xuất phát và hậu cứ của nhiều binh đoàn, sư đoàn chi viện cho  chiến trường.

Đồng chí Đồng Sỹ Nguyên, nguyên Tư lệnh trưởng bộ tư lệnh 559, nguyên Ủy  viên Bộ Chính trị Trung ương Đảng đánh giá: "Đường Hồ Chí Minh ở Quảng Bình  là trung tâm của trung tâm đầu mối xuất phát của Đường Hồ Chí Minh quốc  gia"; nơi biểu hiện tập trung chủ nghĩa anh hùng cách mạng, ý chí "Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước" và tinh thần "Quyết tâm đánh giặc Mỹ xâm lược".

Khu di tích Xuân Sơn - Phong Nha được hình thành trong bối cảnh sự kiện  lịch sử quan trọng của sự hình thành và phát triển tuyến đường chiến lược  quốc gia Hồ Chí Minh nói trên. Phong Nha - Kẻ Bàng đã và đang chứa trong  lòng mình một phần máu thịt của con đường huyết mạch đầy huyền thoại đó.

Quán triệt tư tưởng chiến lược tiến công của Trung ương Đảng, sau Hội nghị  Trung ương lần thứ XI, XII (năm 1965) và hưởng ứng lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch ngày 20 tháng 07 năm 1965, Trung ương Đảng, Quốc hội và Chính phủ xem  mặt trận giao thông vận tải trong thời gian này là nhiệm vụ trung tâm,  đột xuất của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân. Yêu cầu nhiệm vụ chi viện  chiến trường càng lớn, càng khẩn trương, đòi hỏi hệ thống đường vận chuyển  bằng cơ giới phải cần phát triển mạnh. Nếu chỉ có một cửa khẩu Đường 12 qua  bao trọng điểm như Khe Ve, Cổng Trời, Mụ Giạ bị địch thường xuyên đánh phá  ác liệt luôn bị tắc đường, nhất là vào thời tiết mưa lũ, đường sình lầy  không đảm bảo chi viện cho chiến trường đáp ứng thời cơ.

Từ tình hình nói trên, Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định cho mở thêm  tuyến Đường 20 Quyết Thắng để phá thế độc tuyến đường vượt khẩu 12A và  rút ngắn độ vận chuyển từ phía Bắc xuống Đường 9.