Làng Lý Hòa - Bố Trạch Quảng Bình

Làng Lý Hòa - Bố Trạch Quảng Bình

Làng Lý Hoà thuộc xã Hải Trạch, huyện Bố Trạch. Làng gồm có 4 thôn: Nội Hoà, Trung Hoà, Thượng Hoà và Ngoại Hoà với diện tích 1,72 km2, dân số 8.323 người.

Từ xưa đến nay, làng Lý Hoà có nhiều tên gọi khác nhau như Thuận Cô, Thuận Cô Bắc, Lý Ninh, Hải Trạch, đã ghi dấu ấn đậm nét qua bao thế hệ người con từng sinh sống trên mảnh đất này. 

Theo sử sách cổ, vào năm 1705, một số cư dân ở làng Cương Gián (Nghi Xuân, Hà Tĩnh), do không chịu nổi ách thống trị tàn bạo của chúa Trịnh, đã theo một vị quan của triều đình thời Hậu Lê (ông Hồ Văn Chanh) rời quê hương đi vào hướng Nam, rồi gặp ngay cửa sông, cạnh đó là một bãi đất rộng, địa thế thuận lợi và họ dừng chân sinh sống tại đó.

Ban đầu họ đặt tên là làng Cô, vì buổi đầu cư dân thưa thớt, sống lẻ loi, đơn độc. Về sau, khoảng năm 1715, cư dân đông đúc lên, làm ăn khá giả, thuận lợi nên họ đặt tên là làng Thuận Cô. Sau đó, cư dân hai bên sông ngày càng đông đúc hơn, nên họ  đặt hai tên gọi mới là Thuận Cô Bắc và Thuận Cô Nam. Đến năm 1775, đời Cảnh Hưng thứ 36, làng Thuận Cô Bắc  được đổi tên thành làng Lý Hoà. 

Nằm trên một dải cát như bánh lái của chiếc thuyền mà ngày xưa Lê Quý Đôn gọi là “Khoảnh bình sa” cùng với đèo cao chạy dọc theo biển và thẳng lên phía Bắc, uốn lượn, tô vẽ thêm cho làng như một bức tranh sơn thuỷ. “Làng Lý Hoà thuộc châu Nam Bố Chính, mạch đất do dư khí từ chân  núi Lệ Đệ đổ về thành một khoảnh bình sa nổi cao lên và mở rộng ra. Đuôi “Khoảnh bình sa” thì từ phía tả ngạn trở về bao quanh lấy làng Lý Hoà. Sông Thuận Cô (sông Lý Hoà) từ phía hữu đổ về đây làm ngôi tiền đường  cho làng (Nói theo phép địa lý), còn một dãy núi cát thuộc núi Thuận Cô thì làm tiền án cho làng nữa” .

Trước mặt làng là sông Lý Hoà với nhiều loại hải sản rất có giá trị. Biển Lý Hoà có  bờ biển dài với ba dãy núi đá mọc ra tận ngoài khơi làm nơi quy tụ của nhiều loại hải sản phong phú. Dân làng biển Lý Hoà có nghề đánh cá sông, cá biển, nghề lưới rẻ, bủa câu, nghề làm nước mắm, làm ruốc... Mặt khác, họ còn có nghề đóng thuyền, nghề vận tải biển. Họ biết buôn bán từ rất sớm. Sách “Phủ Biên tạp lục” viết: “Phong tục dân làng Lý Hoà rất quen thích cái việc buôn bán”.

Làng Lý Hoà hội đủ mọi yếu tố núi non, sông biển, sắc trời thiên nhiên ưu đãi hiếm nơi nào có được. Lý Hoà có đèo lộng gió, có bãi tắm, có khách sạn đón gió biển an dưỡng nghỉ ngơi tuyệt vời,  có nơi leo núi, vừa du lịch tham quan  cảnh đẹp  vừa du lịch sinh thái.

Làng Lý Hoà là một vùng đất không chỉ có truyền thống văn hoá, khoa bảng mà còn có truyền thống đấu tranh cách mạng quật cường.

Trong kháng chiến chống Pháp, Lý Hoà là một trong ba cứ điểm mà thực dân Pháp đổ bộ xâm chiếm sớm nhất Quảng Bình (27.3.1947) đồng thời là nơi địch rút quân chậm nhất (24.8.1954). Lực lượng du kích và nhân dân địa phương luôn luôn trung thành một lòng với Đảng, với Bác Hồ và với kháng chiến; đẩy mạnh chiến tranh du kích vùng địch hậu; biến vùng địch hậu thành cứ điểm đấu tranh trực diện trong lòng địch, biến nơi có sức người, sức của do địch quản lý thành nơi cung cấp tích cực cho kháng chiến, góp phần nhỏ bé vào sự thắng lợi của cuộc kháng chiến. Trong kháng chiến chống Mỹ, Lý Hoà (Hải Trạch) cũng là một vùng trọng điểm đánh phá ác liệt của máy bay và tàu chiến Mỹ. Nhưng nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng công an vũ trang đồn 124, bộ đội địa phương và dân quân du kích, quân dân Hải Trạch đã  liên tục tuần tra, bảo vệ  bờ biển trên 2000 lượt, sẵn sàng phục kích, vây bắt các đợt tập kích, thả biệt kích xâm nhập bờ  biển. Các trận địa phòng không trực chiến 24/24 giờ, sẵn sàng đánh trả các đợt tập kích  trên không của địch.

 Lý Hoà giờ đây đã có những phát triển rất mạnh cả về kinh tế, văn hoá và xã hội nhưng vẫn mang dáng vẻ của một làng cổ. Là địa chỉ rất phù hợp cho những chuyến du lịch cộng đồng như tắm biển, leo núi hay tìm hiểu về đình, chùa, văn hoá của một làng quê vùng biển